سرخوردگی مهره کمر (Spondylolisthesis) به لغزش یا جابه‌جاشدن یک مهره نسبت به مهره پایین خود گفته میشود. این وضعیت میتواند بدون علامت (در گریدهای پایین) یا همراه با درد و اختلال حرکتی (در گریدهای بالا) باشد. درمان بر اساس شدت و علائم هر بیمار متفاوت بوده و شامل درمانهای خانگی مانند اصلاح رژیم غذایی و انجام حرکات کششی و درمانهای تخصصی پزشکی مانند فیزیوتراپی، منیپولیشن، استفاده از بریس و عمل جراحی میشود. به‌طورکلی بیش از ۹۰ درصد بیماران مبتلا به سرخوردگی مهره کمر بدون نیاز به جراحی درمان شده و به زندگی معمول خود بازمی‌گردند. بیمارانی که به جراحی نیز پیدا می‌کنند نیز در بیش از ۸۰ درصد موارد بهبودیافته و پس از گذراندن دوره نقاهت، فعالیت‌های روزمره خود را از سر می‌گیرند.
سرخوردگی مهره کمر چیست؟
سرخوردگی مهره کمر یا به زبان تخصصی‌تر اسپوندیلولیستزیس (Spondylolisthesis)، وضعیتی است که در آن یکی از مهره‌های ستون فقرات نسبت به مهره پایینی خود به جلو یا عقب (معمولاً جلو) می‌لغزد و میتواند باعث درد، ضعف عضلانی، بی‌حسی یا مشکلات حرکتی شود.
برای درک بهتر این موضوع می‌توانید یک ستون از آجرهای روی‌هم قرار گرفته را تصور کنید. سرخوردگی زمانی اتفاق می‌افتد که یکی از این آجرها نسبت به آجر پایینی خود کمی به جلو یا عقب سر بخورد. در این شرایط مهره شما به طور کامل جابه‌جا نشده یا در نرفته است، تنها کمی لغزیده است.
سرخوردگی مهره کمر به‌خصوص در درجات خفیف تا متوسط هیچ نشانه ظاهری نداشته و نمی‌توان آن را از روی پوست مشاهده کرد. در برخی موارد بسیار شدید نیز ممکن است تنها یک فرورفتگی کوچک روی کمر ایجاد کند.
به‌طورکلی، سرخوردگی مهره کمر دو نوع رایج دارد: سرخوردگی ایستمیک و سرخوردگی دژنراتیو. هرچند این دو نوع تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند (جدول زیر)، اما فرایند تشخیص، درجه‌بندی و درمان آن‌ها مشابه است.
| سرخوردگی ایستمیک |
| شایع در نوجوانان و ورزشکاران ناشی از حرکات مکرر و فشار زیاد به مهره‌ها |
| سرخوردگی دژنراتیو (فرسایشی) |
| شایع در افراد مسن ناشی از فرسودگی طبیعی مهره‌ها بر اثر افزایش سن |
شدت سرخوردگی مهره کمر
پزشکان باتوجه‌به میزان سرخوردگی مهره کمر، شدت این وضعیت را به ۵ درجه (گرید) تقسیم می‌کنند. گریدهای ۱، ۲ و ۳ در بین بیماران شایع‌تر بوده و هم میان نوجوانان و هم افراد مسن دیده میشود؛ از طرف دیگر گرید ۴ و ۵ بسیار نادر است و معمولاً بر اثر وارد شدن ضربه شدید به کمر (مانند تصادف رانندگی یا افتادن از بلندی) ایجاد میشود.
| گرید ۱ | سرخوردگی مهره ۱ تا ۲۵ درصد، خفیف |
| گرید ۲ | سرخوردگی مهره ۲۶ تا ۵۰ درصد، خفیف تا متوسط |
| گرید ۳ | سرخوردگی مهره ۵۱ تا ۷۵ درصد، متوسط تا شدید |
| گرید ۴ | سرخوردگی ۷۶ تا ۱۰۰ درصد، شدید |
| گرید ۵ | سرخوردگی بیش از ۱۰۰ درصد، بسیار شدید |
تشخیص شدت سرخوردگی مهره با معاینات فیزیکی و عکس‌برداری مانند اشعه ایکس یا امآرآی انجام میشود که می‌توانید تصویر آن را در ادامه مشاهده کنید.
امآرآی سرخوردگی مهره
آیا سرخوردگی مهره کمر درمان میشود؟
سرخوردگی مهره کمر در بسیاری از موارد قابل‌درمان است و حدوداً تا ۹۰ درصد بیماران می‌توانند با مدیریت مناسب و دریافت درمان تخصصی، علائم خود را کنترل کنند و به زندگی عادی بازگردند. بسیاری از ورزشکاران نیز پس از طی‌کردن فرایند درمان می‌توانند ورزش تخصصی خود را ازسرگرفته و آن را به‌صورت حرفه‌ای ادامه دهند.
باید توجه داشت که درمان کامل، نوع درمان و مدت‌زمان لازم برای بهبودی تا حد زیادی وابسته به گرید سرخوردگی مهره کمر می‌باشد که در جدول زیر به‌اختصار ارائه شده است (منبع 1، منبع 2 و منبع 3).
| بیماران گرید ۱ | گرید ۱ سرخوردگی مهره کمر نگران‌کننده نبوده و بیش از ۸۰ درصد بیماران بدون جراحی بهبود یافته و طی ۳ تا ۶ ماه به کیفیت زندگی پیشین خود بازمی‌گردند. |
| بیماران گرید ۲ | اکثر بیماران دارای گرید ۲ سرخوردگی مهره کمر بدون نیاز به جراحی بهبود یافته و طی ۴ تا ۶ ماه به زندگی عادی خود بازمی‌گردند، هرچند ۱۵ تا ۳۰ درصد بیماران ممکن است به جراحی نیاز پیدا کنند. |
| بیماران گرید ۳ و بالاتر | افراد دارای گرید ۳ یا بالاتر سرخوردگی مهره کمر، در ۷۰ درصد مواقع به انجام عمل جراحی نیاز خواهند داشت، اما با این حال ۸۵ درصد بیماران با عمل جراحی و گذراندن دوره نقاهت ۶ تا ۱۸ ماهه بهبود می‌یابند. |
درمانهای خانگی برای سرخوردگی مهره کمر شامل پیروی از رژیم غذایی متعادل با تمرکز بر کاهش وزن، اصلاح وضعیت قرارگیری بدن و انجام تمرینات کششی و تقویتی ملایم مانند یوگا (با راهنمایی فیزیوتراپیست) است. همچنین کمپرس گرم یا سرد برای تسکین درد، اصلاح وضعیت بدنی (مانند استفاده از تشک سفت و صندلی ارگونومیک)، پرهیز از فعالیت‌های سنگین و مدیریت استرس با مدیتیشن توصیه میشود.
درمانهای پزشکی سرخوردگی مهره کمر شامل فیزیوتراپی تخصصی، داروهای ضدالتهابی و شل‌کننده عضلانی، تزریق کورتیکواستروئید در موارد شدید و استفاده از بریس طبی در گریدهای ۱ و ۲ یا پس از جراحی است. در صورت عدم بهبود وضعیت با درمانهای غیرتهاجمی، انجام عمل جراحی ضروری میشود. انتخاب روش درمانی باتوجه‌به شدت درگیری و تحت‌نظر متخصص ستون فقرات انجام می‌گیرد تا بهترین نتیجه حاصل شود.
درمانهای خانگی سرخوردگی مهره کمر
درمانهای خانگی سرخوردگی مهره کمر برای هر دو نوع ایستمیک و دژنراتیو سرخوردگی مهره و تمامی گریدهای آن تأثیرگذار بوده و پیشنهاد می‌گردد، هرچند به‌تنهایی و بدون مداخلات پزشکی باعث بهبودی کامل نمی‌شوند. باید توجه داشت که راهکارهایی مانند پیروی از رژیم غذایی معتدل و اصلاح وضعیت بدن در گرید ۱ و ۲ بیشترین تأثیر را داشته و رعایت آن میتواند در کاهش علائم و افزایش سرعت بهبودی نقش مهمی را ایفا کند.
پیروی از رژیم غذایی متعادل
رژیم غذایی مناسب برای سرخوردگی مهره کمر با هدف تقویت استخوان‌ها، کاهش التهاب و درد و کاهش وزن توصیه میشود. تاثیر رژیم غذایی خیلی سریع نبوده و معمولاً طی ۳ تا ۴ ماه قابل مشاهده است و در گریدهای خفیف تاثیر بسیاری در درمان غیرجراحی دارد. در گریدهای بالاتر نیز، رژیم غذایی مکمل درمانهای پزشکی است و به نقاهت پس از عمل جراحی کمک شایانی می‌کند. شما می‌توانید با زدن روی هرکدام از گزینه‌های زیر درباره رژیم غذایی مناسب برای آن مطلع شوید (منبع 1 ، منبع 2).
تقویت استخوان‌ها
دریافت روزانه ۱۰۰۰-۱۲۰۰ میلی‌گرم کلسیم و ۸۰۰-۱۰۰۰ واحد ویتامین D از منابع غذایی مانند لبنیات کم‌چرب، ماهی‌های چرب و نور خورشید، برای سلامت استخوان‌ها ضروری است. البته در مواردی ممکن است به میزان بیشتری از کلسیم یا ویتامین دی نیاز داشته باشید. در این شرایط پزشک با توجه آزمایش‌های انجام شده، مکمل کلسیم و یا ویتامین D برایتان تجویز خواهد کرد.
کاهش التهاب و درد
یک رژیم غذایی سرشار از مواد غذایی ضدالتهاب مانند انواع توت‌ها، روغنزیتون، ماهی‌های چرب و زردچوبه، با پایین آوردن التهاب عمومی بدن، میتواند باعث کاهش درد شود. همچنین مصرف غذاهای حاوی منیزیم مانند بادام باعث میشود که اسپاسم‌های عضلانی کاهش‌یافته و در نتیجه از درد ناشی از سرخوردگی مهره کمر، کاسته شود. در صورت نیاز امکان مصرف مکمل منیزیم نیز وجود دارد که بهتر است در این باره با پزشک خود مشورت کنید.
در کنار موارد بالا، پرهیز از مصرف غذاهای افزاینده التهاب مانند نوشیدنی‌های شیرین، غذاهای فراوری شده مانند سوسیس و ژامبون و دیگر انواع غذاهای چرب و شیرین، مانع از بالارفتن التهاب در بدن شما میشود.
کاهش وزن
داشتن یک رژیم غذایی سالم شامل سبزیجات و پروتئین‌های بدون چربی، باعث کاهش وزن شده و در نتیجه فشار وارد شده به مهره‌های کمر را به شکل قابل‌ملاحظه‌ای کاهش میدهد. تحقیقات نشان داده‌اند که کاهش ۱۰ تا ۲۰ درصد وزن در افراد با مشکلات مربوط به مفاصل، میتواند درد را کاهش داده و به بهبودی سرعت بخشد. ازاین‌رو میتوان گفت که کاهش وزن برای افراد دارای سرخوردگی مهره کمر نیز احتمالاً مؤثر بوده و توصیه می‌گردد.
انجام تمرینات کششی
انجام حرکات کششی با بهبود انعطاف‌پذیری و افزایش قدرت عضلات، باعث میشود فشار روی مهره‌ها کاهش‌یافته و در نتیجه، برخی علائم مانند درد و خشکی عضلات کاهش یابد. حرکات کششی در گرید ۱ و ۲ بیشترین تاثیر را دارد و به درمان غیرجراحی کمک بسیاری می‌کند، اما برای گرید ۳ و بالاتر به دلیل وخیم‌تر بودن شرایط، محتاطانه و پس از تثبیت مهره‌ها انجام میشود.
برای انجام حرکات کششی لازم است با پزشک متخصص طب فیزیکی مشورت کنید، چراکه حرکات کششی اگر متناسب با وضعیت جسمانی و شرایط سرخوردگی مهره شما نباشد، ممکن است باعث بدتر شدن علائم و وضعیتتان شود. پزشک باتوجه‌به شرایطی که دارید، حرکات را طراحی می‌کند تا بدون واردشدن هیچ‌گونه آسیبی به مهره‌های شما، بیشترین بهبودی حاصل شود.
کمپرس گرم یا سرد
کمپرس گرم و سرد از جمله درمانهای خانگی است که در کاهش درد تأثیر بسیاری دارد. کمپرس سرد با کاهش جریان خون، التهاب موضع را کاهش داده و در نتیجه درد را تسکین میدهد. از طرف دیگر کمپرس گرم با افزایش جریان خون باعث شل‌شدن عضلات شده و خشکی و درد مزمن را کم می‌کند.
شما می‌توانید در صورت نیاز از کمپرس گرم یا سرد استفاده کرده و حتی هر دو را به‌صورت ترکیبی استفاده کنید. در این شرایط می‌توانید ابتدا با استفاده از کمپرس سرد التهاب را کاهش داده و پس از آن (با حداقل یک ساعت فاصله) از کمپرس گرم برای خشکی و سفتی عضلات بهره ببرید. با زدن روی گزینه‌های زیر می‌توانید روش استفاده از کمپرس سرد و گرم را بخوانید.
روش استفاده از کمپرس سرد
کیسه آب یخ یا حوله سرد را برای ۱۰ تا ۱۵ دقیقه روی موضع ملتهب شده قرار دهید. شما می‌توانید این کار را هر ۲ یا ۳ ساعت یکبار انجام دهید. ترجیحا از کمپرس سرد بیش از ۲۰ دقیقه استفاده نکنید چراکه ممکن است باعث سرمازدگی شود.
روش استفاده از کمپرس گرم
کیسه آب گرم، پد حرارتی یا حوله گرم را برای ۱۵ تا ۲۰ دقیقه روی محل مورد نظر قرار دهید. شما می‌توانید این کار را هر ۲ یا ۳ ساعت یکبار انجام دهید. دقت داشته باشید که کمپرس گرم بیش از حد داغ نباشد تا از سوختگی موضع جلوگیری شود.
اصلاح وضعیت بدن
اصلاح وضعیت بدن با کاهش فشار روی مهره‌ها، بهبود پایداری ستون مهره، تسکین درد و کاهش خشکی عضلات، به بهبود سرخوردگی مهره کمر کمک می‌کند. خوابیدن در وضعیت مناسب و شیوه صحیح ایستادن و نشستن (به‌خصوص هنگام کار با گوشی و لپ‌تاپ) از اهمیت بالایی برخوردار است.
شیوه صحیح ایستادن
موقع ایستادن سر را صاف نگه دارید به صورتی که گوش‌ها در راستای شانه‌ها قرار بگیرد، شانه‌ها را عقب دهید به صورتی که قفسه سینه به میزان کمی باز باشد و وزن خود را به‌صورت متعادل رو هر دو پا بیندازید.
برای اینکه نحوه ایستادن صحیح را بهتر متوجه شوید، به‌گونه‌ای پشت‌به‌دیوار بایستید که پاشنه پا ۱۰ تا ۱۵ سانتی متر تا دیوار فاصله داشته باشد. سپس کمر و شانه‌ها را به دیوار بچسبانید و ۱ تا ۲ دقیقه در این حالت بمانید. انجام این کار برای ۲ تا ۳ بار در روز میتواند به درک بهتر شما از ایستادن صحیح کمک کند.
شیوه صحیح نشستن
هنگام نشستن باسن خود را کاملاً عقب ببرید به صورتی که زانوها زاویه ۹۰ درجه داشته باشند و هردو پا کاملا روی زمین قرار بگیرد. بهتر است از صندلی ارگونومیک استفاده کنید تا از انحنای کمر شما بیشترین حمایت ممکن صورت بگیرد.
درصورتی‌که هنگام نشستن از کامپیوتر، لپ‌تاپ یا گوشی استفاده می‌کنید، لازم است صفحه‌نمایش هم‌سطح چشمان شما قرار داشته باشد.
شیوه صحیح خوابیدن
هنگام خواب بهتر است به پشت خوابیده و زیر زانوهای خود یک بالش قرار دهید تا انحنای کمر کاهش یابد. همچنین می‌توانید به پهلو خوابیده و زانوها را کمی خم کنید. استفاده از تشک سفت یا نیمه سفت نیز میتواند با حفظ انحنای طبیعی ستون مهره‌ها، به شما کمک کند.
هشدار
از قوز کردن، خم‌شدن طولانی (مثل موقع کار با گوشی همراه)، ایستادن یا نشستن طولانی‌مدت، انجام حرکات اکستنشن (خم‌شدن به عقب)، انجام حرکات چرخشی و بلندکردن اجسام سنگین (به‌خصوص با کمر خم) پرهیز کنید، چراکه باعث ایجاد فشار مضاعف روی مهره‌ها شده و باعث بدتر شدن علائم وضعیت شما میشود.
مدیریت استرس
استرس باعث ترشح هورمون‌هایی مانند کورتیزول میشود که افزایش التهاب، سفت‌شدن عضلات و افزایش حساسیت به درد را در بر دارد و به‌صورت غیرمستقیم بر علائم سرخوردگی مهره کمر تأثیر می‌گذارد. مدیریت استرس با کاهش تنش عضلانی، بهبود جریان خون، کاهش التهاب و بهبود کیفیت زندگی، میتواند باعث تسکین علائم سرخوردگی مهره شود.
برای کنترل استرس می‌توانید از تکنیک‌های مختلف مانند مدیتیشن و تنفس عمیق استفاده کنید. این تکنیک‌ها وقت بسیار کمی گرفته و درعین‌حال در کاهش استرس بسیار مؤثر هستند. همچنین می‌توانید مدیتیشن و تنفس عمیق را همراه یکدیگر انجام دهید.
مدیتیشن
روزانه ۱ یا ۲ بار به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه در یک جای ساکت و آرام بنشینید. در این مدت به چیزی فکر نکنید. برای این کار می‌توانید روی تنفس یا صدای محیط تمرکز کنید. همچنین می‌توانید از اپلیکیشن‌های مدیتیشن مانند “calm” استفاده کنید.
تنفس عمیق
تنفس عمیق در کاهش استرس بسیار تأثیرگذار است و میتوان آن را در هرجا و هر زمانی انجام داد. دنبال‌کردن مراحل زیر به شما کمک می‌کند که این کار را به‌صورت مناسب انجام دهید.
- در یک جای راحت نشسته و یا دراز بکشید و دستان خود را روی شکم قرار دهید.
- به مدت ۴ ثانیه از بینی نفس بکشید.
- نفس خود را به مدت ۲ ثانیه نگه دارید.
- به مدت ۶ ثانیه هوا را از دهان خارج کنید.
- می‌توانید این کار را ۱ بار در روز و به مدت ۱۰ الی ۱۵ دقیقه انجام دهید.
درمانهای پزشکی سرخوردگی مهره کمر
انجام درمانهای خانگی برای بهبود سرخوردگی مهره کمر کافی نبوده و دریافت درمانهای پزشکی برای بهبودی کامل ضروری است. درمانهای پزشکی برای سرخوردگی مهره کمر به‌صورت تخصصی و باتوجه‌به نوع سرخوردگی مهره و گرید آن تجویز میشود و در نتیجه برای هر شخص متفاوت است.
| نوع درمان | برای کدام نوع سرخوردگی مناسب است؟ | برای کدام گریدها مناسب است؟ |
| فیزیوتراپی تخصصی | ایستمیک و دژنراتیو | همه گریدها |
| داروهای ضدالتهاب | ایستمیک و دژنراتیو | همه گریدها |
| شل‌کننده‌های عضلانی | بیشتر دژنراتیو | همه گریدها |
| مکمل‌ها | ایستمیک و دژنراتیو | همه گریدها |
| تزریق کورتیکواستروئید | بیشتر دژنراتیو | معمولاً گرید ۳ و بالاتر |
| بریس طبی | ایستمیک | گرید ۱ و ۲ (در گریدهای بالاتر پس از جراحی ممکن است توصیه شود.) |
| عمل جراحی | ایستمیک و دژنراتیو | معمولاً گرید ۳ و بالاتر |
فیزیوتراپی تخصصی
فیزیوتراپی با برنامة شخصی‌سازی‌شده (بر اساس گرید، نوع سرخوردگی و علائم) فشار روی مهره‌ها، دیسک‌ها و عصب‌ها را کاهش داده، اسپاسم عضلانی را کم کرده و عملکرد روزانه را بهبود می‌بخشد.
فیزیوتراپی برای افرادی که درگیر گرید ۱ و ۲ سرخوردگی مهره کمر هستند، بسیار مفید بوده و احتمال نیاز به جراحی را کاهش میدهد. همچنین انجام فیزیوتراپی برای افرادی که درگیر گریدهای بالاتر هستند و به جراحی نیاز دارند، میتواند به مدیریت علائم پیش از جراحی و افزایش سرعت بهبودی پس از جراحی کمک کند.
به‌طورکلی فیزیوتراپی برای درمان سرخوردگی مهره کمر شامل انواعی از روش‌ها مانند انجام تمرینات تقویتی، تمرینات کششی و آموزش وضعیت صحیح قرارگیری بدن میشود. علاوه بر این موارد در فیزیوتراپی تخصصی ممکن است از روش‌های دیگری مانند اولتراسوند تراپی، تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست (TENS)، لیزردرمانی و بیوفیدبک نیز استفاده شود.
یکی از سؤالات رایج بیماران درباره فیزیوتراپی احساس درد در این جلسات است. احساس درد خفیف طی یکی دو هفته ابتدایی جلسات فیزیوتراپی طبیعی است؛ اما باید به‌مرور کاهش یابد. همچنین درصورتی‌که درد زیادی احساس شود، لازم است با فیزیوتراپیست در میان گذاشته شود.
دارودرمانی
دارودرمانی شامل داروهای ضدالتهاب، شل‌کننده‌های عضلانی و تزریق کورتیکواستروئید میشود که برای هر فرد باتوجه‌به گرید و نوع سرخوردگی مهره کمر تجویز میشود.
داروهای ضدالتهاب
داروهای ضدالتهاب با پایین آوردن سطح التهاب اطراف مهره‌ها، دیسک‌ها و مفاصل، علائم سرخوردگی مهره کمر را مدیریت کرده و باعث تسکین درد می‌شوند. این داروها به‌ویژه در افرادی که گرید ۱ یا ۲ این وضعیت را دارند، می‌توانند درد را به شکل قابل ملاحظه‌ای کاهش داده و انجام کارهای روزمره را راحت‌تر کنند.
از جمله رایج‌ترین انواع داروهای ضدالتهاب ایبوپروفن، ناپروکسن، دیکلوفناک و سلکوکسیب هستند. ایبوپروفن و ناپروکسن را میتوان بدون نسخه نیز تهیه کرد، اما باید توجه داشت که مصرف طولانی‌مدت آن‌ها (بیشتر از یک هفته) باید تحت‌نظر پزشک باشد.
علاوه بر موارد بالا، داروهای ضدالتهاب استروئیدی مانند پردینزون و متیل‌پردنیزولون نیز وجود دارند که خواص ضدالتهابی قوی‌تری داشته و حتماً باید تحت‌نظر پزشک مصرف شوند.
شل‌کننده‌های عضلانی
اسپاسم عضلانی یعنی انقباضات غیرارادی عضلات کمر یا لگن در سرخوردگی مهره کمر شایع بوده و با داروهای شل‌کننده عضلانی میتوان درد ناشی از آن تا حد زیادی برطرف کرد. این داروها با تأثیرگذاشتن روی سیستم اعصاب مرکزی یا عضلات، انقباضات را کاهش می‌دهند.
داروهای شل‌کننده عضلانی بیشتر برای سرخوردگی دژنراتیو تجویز می‌شوند، چراکه در نوع فرسایشی، التهاب در مفصل‌های ستون فقرات باعث ایجاد اسپاسم عضلانی و درد عصبی میشود. برخی از مؤثرترین انواع شل‌کننده‌های عضلانی که برای سرخوردگی دژنراتیو (فرسایشی) تجویز میشود، تیزانیدین و سیکلوبنزاپرین است.
افرادی که سرخوردگی مهره کمر ایستمیک دارند، کمتر به شل‌کننده‌های عضلانی نیاز پیدا می‌کنند. بااینحال ممکن است پزشک برای گرفتگی و اسپاسم عضلانی بعد از فعالیت، برخی داروهای شل‌کننده عضلات مانند باکلوفن یا متوکاربامول را تجویز کند.
تزریق کورتیکواستروئید
پزشکان با تزریق داروهای کورتیکواستروئیدی به نقاط دردناک (نزدیک مهره آسیب‌دیده) تلاش می‌کنند درد را کاهش دهند. این داروها اثر ضدالتهابی قوی داشته و می‌توانند درد را به مدت ۱ تا ۶ ماه کاهش دهند و با این شیوه فعالیت‌های روزمره را امکان‌پذیر کنند.
به طور معمول تزریق کورتیکواستروئیدها برای سرخوردگی شدید مهره کمر (گرید ۳ و بالاتر) به کار می‌رود، هرچند در صورتی که بیماران گرید ۱ و ۲ درد حاد و مزمن داشته باشند، ممکن است برای آن‌ها نیز تجویز شود. همچنین باید توجه داشت که این دارو در نوع دژنراتیو سرخوردگی تأثیر بیشتری دارد؛ چراکه سرخوردگی فرسایشی مهره کمر، باعث ایجاد التهاب بیشتری نسبت به نوع ایستمیک میشود.
مکمل‌ها
مکمل‌ها در مدیریت سرخوردگی مهره کمر نقش غیرمستقیم و حمایتی دارند. مکمل‌های مختلف با تأمین مواد معدنی و ویتامین‌های مورد نیاز التهاب را کاهش داده، استخوان‌ها را تقویت می‌کنند و سلامت عمومی ستون مهره‌ها را بهبود می‌بخشند.
کلسیم و ویتامین D، امگا ۳، گلوکزامین، منیزیم و کورکومین از جمله رایج‌ترین مکمل‌ها برای این وضعیت به شمار می‌روند. هرچند باید توجه داشت تحقیقات مستقیمی روی تاثیر این مکمل‌ها بر سرخوردگی مهره کمر وجود نداشته و بر اساس دیگر تحقیقات و نقش آن‌ها در سلامت استخوان‌ها و عضلات تجویز و مصرف می‌شوند.
- کلسیم و ویتامین دی: کلسیم برای تقویت استخوان‌ها و همچنین پیشگیری از پوکی‌استخوان مؤثر بوده و در نتیجه میتواند به بهبود سرخوردگی مهره کمک کند. ویتامین دی نیز برای جذب کلسیم ضروری بوده و ازاین‌رو معمولاً این دو با یکدیگر تجویز و مصرف می‌شوند.
- امگا ۳: امگا ۳ در کاهش التهاب مفصلی و عصبی مؤثر بوده و ممکن است درد را در بیماران سرخوردگی مهره کمر، به ویژه نوع دژنراتیو، کاهش دهد.
- گلوکزامین: برخی تحقیقات نشان داده است که این مکمل میتواند در بهبود دردهای ناشی از ستون فقرات کمر نقش داشته باشد اما شواهد کافی دراین باره وجود ندارد، در نتیجه بهتر است مصرف این مکمل تحت نظر پزشک باشد.
- منیزیم: تحقیقات نشان داده‌اند که این ماده معدنی در کاهش اسپاسم و بهبود عملکرد عضلانی نقش گسترده‌ای داشته و میتواند درد و التهاب ناشی از گرفتگی عضلات را کاهش دهد.
- کورکومین: کورکومین ماده مؤثر موجود در زردچوبه بوده که اثرات ضدالتهابی و ضددرد دارد. تحقیقات مختلف نشان داده‌اند که کورکومین میتواند به کاهش علائم وضعیت‌های مربوط به استخوان و مفصل کمک کند، اما هیچ تحقیقی دقیقی درباره سرخوردگی مهره و این مکمل انجام نشده است. بااینحال تصور میشود که مصرف این مکمل میتواند برای این وضعیت نیز مفید باشد.
بریس یا کمربند طبی
بریس طبی یک وسیله ارتوپدی است که به‌دور کمر و پایین ستون فقرات بسته شده و باعث محدودشدن حرکت مهره‌ها، کاهش فشار روی مهره‌های درگیر و بهبود وضعیت بدن میشود.
به طور معمول بریس طبی برای بیماران گرید ۱ و ۲ سرخوردگی ایستمیک تجویز میشود که معمولاً نوجوانان و ورزشکاران هستند. استفاده از بریس طبی در بسیاری از موارد باعث میشود که این افراد به طور کامل بهبود یابند. برای مثال در یک تحقیق علمی تمام ۲۵ نفری که درگیر سرخوردگی مهره کمر گرید ۱ و ۲ بودند، به مدت ۲۵ ماه از بریس استفاده کرده و همگی به طور کامل بهبود یافتند.
مدت‌زمان استفاده از بریس طبی بستگی به شرایط هر فرد متفاوت است و میتواند از چند هفته تا چند ماه باشد، اما بهبودی اولیه معمولاً طی ۲ تا ۴ هفته ایجاد میشود.
عمل جراحی
جراحی سرخوردگی مهره کمر شامل روش‌هایی برای تثبیت مهره‌های جابه‌جاشده، کاهش فشار روی عصب‌ها، و بازگرداندن تراز ستون فقرات بوده و هدف آن تسکین درد، بهبود عملکرد و جلوگیری از پیشرفت سرخوردگی است.
جراحی یک درمان کاملاً مؤثر برای گریدهای بالای سرخوردگی مهره کمر به شمار رفته و بیش از ۸۰ درصد بیماران با انجام عمل جراحی کاملاً بهبود می‌یابند. به طور معمول افرادی که جراحی سرخوردگی مهره کمر انجام می‌دهند، پس از ۵ روز از بیمارستان مرخص شده و پس از ۴ هفته می‌توانند رانندگی کنند. آن دسته از افرادی که شغل‌های پشت‌میزنشینی دارند، پس از ۴ تا ۶ هفته می‌توانند به سرکار خود بازگردند، اما افراد با مشاغل سنگین مدت‌زمان بیشتری را باید استراحت کنند (منبع).
انجام درمانهای خانگی (تحت‌نظر پزشک)، بررسی دائمی و رعایت موارد احتیاطی (مانند پرهیز از بلندکردن اجسام سنگین) در افزایش سرعت بهبودی پس از جراحی مؤثر هستند.
سؤالات متداول
آیا سرخوردگی مهره کمر با طب سنتی درمان میشود؟
برخی درمانهای طب سنتی مانند ماساژدادن کمر با روغنهای مفید (مانند روغنزیتون) و مصرف دمنوشهای زنجبیل، زردچوبه و نعنا برای بهبود این وضعیت و کاهش درد ناشی از آن توصیه میشود؛ اما تحقیقات علمی دقیقی درباره این موارد وجود نداشته و هرگز جای درمانهای تخصصی مناسب را پر نمیکند.
سرخوردگی مهره کمر در چه سنی رخ میدهد؟
سرخوردگی مهره کمر میتواند در تمام سنین ایجاد شود؛ اما به طور معمول در نوجوانان (زیر ۲۰ سال) و در سنین بالای ۵۰ سال رایج است.
آیا MRI برای تشخیص سرخوردگی مهره کمر ضروری است؟
تشخیص اولیه را میتوان با اشعه ایکس انجام داد و امآرآی ضروری نیست؛ اما بااینحال برای تشخیص میزان فشار وارد شده به عصب لازم است امآرآی انجام شود.
آیا سرخوردگی مهره کمر قابل‌پیشگیری است؟
نمی‌توان از ابتلا به سرخوردگی مهره کمر به طور کامل پیشگیری کرد؛ اما با تقویت عضلات، داشتن سبک زندگی سالم (رژیم غذایی سالم و داشتن تحرک) و اجتناب از فعالیت‌های سنگین، به پیشگیری از این وضعیت کمک می‌کند.
آیا سرخوردگی مهره کمر ارثی است؟
بله عوامل ژنتیکی روی ابتلا به سرخوردگی مهره کمر تأثیرگذار هستند؛ اما سبک زندگی تأثیر بیشتری در ایجاد این وضعیت دارد.
آیا سرخوردگی مهره کمر میتواند باعث مشکلات گوارشی شود؟
خیر، سرخوردگی مهره کمر باعث ایجاد مشکلات گوارشی نمی‌شود؛ اما برخی از داروهای ضدالتهاب مانند ایبوپروفن که برای این وضعیت تجویز می‌شوند، می‌توانند مشکلات مربوط به معده و گوارش ایجاد کنند.
آیا سرخوردگی مهره کمر میتواند با دیسک کمر همراه باشد؟
بله جابه‌جایی مهره‌ها میتواند به دیسک‌ها فشار وارد کرده و فتق دیسک کمر ایجاد کند، به‌ویژه در سرخوردگی دژنراتیو که میان افراد مسن‌تر رایج است.
چه نوع کفشی برای بیماران سرخوردگی مهره کمر مناسب است؟
کفش‌های طبی که باتوجه‌به پای فرد طراحی شده‌اند برای افرادی که سرخوردگی مهره دارند مناسب‌تر است؛ چراکه باعث کاهش فشار روی کمر میشود.
آیا درمانهای خانگی می‌توانند سرخوردگی مهره کمر رو درمان کنند؟
درمانهای خانگی مثل رژیم غذایی مناسب و اصلاح وضعیت قرارگیری بدن در بهبود علائم تأثیر بسیاری دارند؛ اما بااینحال درمان کامل از این راه ممکن نبوده و مداخلات پزشکی ضروری است.
